De wetenschappelijke visie: wat is gezond & bewust eten in 2025?

Er zijn zoveel ontwikkelingen op dit moment op het gebied van gezonde, verantwoorde en duurzame voeding. Maar wat zijn hypes en welke ontwikkelingen zijn blijvend? En wat is gezond en bewust eten nu precies als je het aan de experts vraagt?

Samen met Isabel Boerdam van De Hippe Vegetariër wierpen we een 360 graden blik op het onderwerp door in gesprek te gaan met experts uit de food branche. In deel II van een 5-delige serie spreekt Isabel met Daan de Wit, wetenschapsjournalist én schrijver van het boek Weet wat je eet.

Daan, help me! Als me één ding opvalt als het gaat om berichtgeving rondom voeding, dan is het dat die enorm tegenstrijdig is. Kokosolie of olijfolie? Koolhydraten of eiwitten? Mijn lezers en ik raken regelmatig de kluts kwijt. Jij hebt enorm veel onderzoek gedaan naar de kennis over voeding, van heel lang geleden tot nu. Zie jij wel een heldere rode draad?
“Die tegenstrijdige berichten waren voor mij de reden dat ik aan het onderzoek begon. Ik zag ook al die verschillende meningen en dacht: ik moet zelf gaan uitzoeken hoe het zit. Daarvoor ben ik teruggegaan naar de bron: naar volken die al duizenden jaren bewezen hebben gezond te eten. Zoals de Eskimo’s, Masai of Maori. Wat is hun geheim? De Amerikaanse wetenschapper Weston Price bezocht tachtig jaar geleden, toen dat nog goed kon, veertien gebieden en ontdekte een rode draad. Wat de mensen in deze afgelegen gebieden aten was weliswaar heel verschillend, maar de overeenkomst was dat ze allemaal grote hoeveelheden vetten, mineralen en vitaminen tot zich namen. Die combinatie van voedingsstoffen wordt ook bevestigd door de allernieuwste wetenschap. Dus op deze manier, gebaseerd op de oudste kennis in vergelijking met de nieuwste wetenschap, heb ik mijn boek geschreven: Weet wat je eet. En het mooie is dat die twee elkaar bevestigen. Als je het zo bekijkt is er dus wel een rode draad.”

Oké, dat klinkt als een gedegen en interessante aanpak. Toch valt me op dat de wetenschap het ook niet altijd met elkaar eens is. Op elk onderwerp vind je wel bewijs voor beide kanten van het verhaal. Hoe komt dat?
“Wetenschap is voortdurend in beweging, er komt ook elke keer weer nieuwe wetenschap. Er zijn zoveel verschillende meningen en die zijn dan vaak ook nog eens gekleurd. Dit komt omdat er soms op een emotionele of ideologische manier naar het onderzoek wordt gekeken, wetenschappers zijn dan zo betrokken bij een onderzoek dat ze bijna hopen op een bepaalde uitkomst. Dan ga je die in meer of mindere mate ook vinden. Of simpelweg omdat bijvoorbeeld een universiteit wordt gesponsord. Dus wetenschap is niet altijd zo objectief als je misschien zou willen. De officiële instanties zouden veel onafhankelijker moeten zijn. Die vertellen vaak al dertig tot veertig jaar hetzelfde – in de wetenschap is veel ontwikkeling, daar kan in tien jaar heel veel gebeuren, laat staan in dertig jaar. Je moet veel eerlijker en opener zijn, de nieuwste wetenschap op de voet volgen en af en toe durven zeggen: ‘We hebben het misschien al jaren verteld maar we zijn erachter gekomen dat het toch anders zit’.”

Hoe zou jij de Nederlandse consument dan adviseren om het juiste voedingsadvies in te winnen? Waar moeten wij onze informatie vandaan halen? Waar kunnen we op vertrouwen?
“Wat je moet doen om écht de optimale waarheid op tafel te krijgen, dat is eigenlijk niet mogelijk voor de gewone consument. Ik was ook zo’n gewone consument, maar ik ben ook journalist, het heeft me twee jaar gekost om het hele onderwerp goed te doorgronden en daar een leesbaar en begrijpelijk boek van te maken. De truc is om per deelonderwerp – suiker, cholesterol, et cetera – iedere keer zo’n onderwerp van alle kanten te bekijken. Als je op die manier de hele tijd doorgaat en die ui helemaal afpelt, dan kom je tot de kern, tot de essentie van zo’n onderwerp. Je kunt daar eigenlijk alleen maar komen door heel stug onderzoek te doen en dat is bijna niet mogelijk voor een gewone consument.”

Dat is geen goed nieuws! Je kunt ons toch niet laten zwemmen in die zee van informatie? Is er niet iets wat we kunnen doen?
“Natuurlijk wel. Wat consumenten wel kunnen doen is proberen zich een weg te banen in de jungle van informatie en op zoek te gaan naar betrouwbare bronnen. Ik heb ernaar gekeken op een onafhankelijke, journalistieke manier. Ik heb afstand genomen van het onderwerp: het maakte mij niet uit wie er gelijk zou hebben of waar ik uit zou komen, ik wilde graag vertellen hoe het precies zit. Dat wil niet zeggen dat mijn boek precies voorschrijft hoe je moet eten, iedereen is immers verschillend. Je moet vooral je eigen weg erin zoeken. Daarom is mijn belangrijkste advies: ga inspiratie opdoen bij verschillende manieren van eten, zoals paleo, raw, ayurveda. Dan ontdek je vanzelf waar jouw lichaam blij van wordt. Maar feit blijft: sommige dingen zijn voor iedereen slecht en sommige dingen zijn voor iedereen goed. Die basis heb ik proberen vast te leggen in het boek.”

Als we de massa een stukje verantwoorder zouden willen laten eten, waar valt dan de meeste winst te behalen? Wat zou jij ons adviseren?
“Het belangrijkste is dat je echt snapt hoe het zit. Dan kun je op elk moment, in elke tijd en in elk land die kennis toepassen. Als je weet wat je eet, kan je overal verstandige keuzes maken, dan ga je als een soort jager-verzamelaar die supermarkt door en kies je alles uit wat goed voor je is. Veel verkeerde keuzes worden in de supermarkt gemaakt. We kijken naar het aanbod met de trek die we hebben op dat moment, we kijken met onze ogen en zien dat het er leuk uitziet. Draai het eens om en vraag je af wat je lichaam zou willen dat je eet? Wat is echt voedend? Kijk en kies je eten met de blik van je lichaam.  Maar vergeet niet dat je met kleine aanpassingen al hele grote stappen kunt maken. Zo’n kleine aanpassing die ik absoluut aanraad is letten op je suikerinname en snelle koolhydraten. Daar ben ik wel van geschrokken tijdens de research voor mijn boek, hoe slecht suiker wel niet voor je is. Dus geraffineerde suikers en andere producten die zorgen voor een piek in je bloedsuikerspiegel zou ik absoluut vermijden. Zodra je in de details gaat treden en ‘perfect’ wilt eten wordt het ingewikkeld, maar op de hoofdlijn goede keuzes maken, dat kan echt iedereen.”

Dat klinkt al beter, een haalbare oplossing! Als je hiervoor 3 concrete tips zou mogen geven, wat zouden die dan zijn?
“Eigenlijk ben ik niet van de snelle oplossingen, het gaat erom dat je weet wat je eet, dat is veel breder dan een tip. Maar als ik er toch drie moet geven dan is het belangrijkste: zorg dat het natuurlijk is. Ga terug naar de bron van eten. We vergeten weleens in de tijd van iPhones en ribbelchips dat we eigenlijk gewoon natuurwezens zijn. Dus vermijd zoveel mogelijk pakjes, zakjes, geraffineerde suikers en snelle koolhydraten. En pas vervolgens die 80/20-regel toe. Tachtig procent probeer je echt goed te eten, twintig procent doe je waar je zin in hebt. Maar zorg dan wel dat je die 80% goed begrijpt, want er zijn veel mensen die denken 80/20 te doen, maar eigenlijk doen ze 60/40, omdat ze niet echt weten wat ze eten. Want meer producten dan je misschien op het eerste oog zou denken bevatten troep: onnodige hoeveelheden suiker, zout, smaakversterkers, et cetera. Neem bijvoorbeeld pastasaus uit een potje. Per stuk zijn die producten niet zo rampzalig, het is alleen dat we ze allemaal achter elkaar opeten, waardoor je lichaam eigenlijk klap op klap krijgt. Door natuurlijk, puur, zelfgemaakt eten als basis te nemen kan je dit voorkomen.”

Gezond eten begint dus eigenlijk bij kennis én gezond verstand.
“Ja. Het is een soort bewustwording die begint bij kennis. Je leert nieuwe informatie en je beseft: dit is belangrijk, en dan ga je het een tijdje toepassen. Sommige dingen beklijven, andere dingen verdwijnen weer. Uiteindelijk gaat het erom dat je de motivatie haalt uit dat het werkt, dat het goed voor je is, anders hou je het niet vol. En wees ook kritisch naar de bedrijven en fabrikanten, vaak spelen er meer belangen dan alleen het beste, meest gezonde product produceren. Neem bijvoorbeeld de vijftig verschillende namen voor zoetstof, dat is toch een boevenstreek? Een gezonde portie wantrouwen vind ik dus niet verkeerd. Uiteindelijk gaat de fabrikant zo ook leveren wat de consument wil hebben. In feite net als met politici, je krijgt waar je om vraagt. Dus als de consument vraagt om gezondere leefomstandigheden, waardoor we gezondere producten krijgen, nou dan komen die producten er.”

Dat zou mooi zijn. Als afsluiter dan: wat is gezond en bewust eten in 2025?
“Ik denk dat die natuurlijkheid in de toekomst alleen nog maar meer zal worden bevestigd. Er komt steeds meer bewijs voor dat we eigenlijk een beetje terug moeten naar de kern, terug naar hoe we het vroeger deden. Die trend zie je sowieso breder in de maatschappij. Mensen vinden het leuk om zelf weer dingen te gaan doen, zelf weer gaan fermenteren, zelf brood bakken, zelf bouillons maken. Ik denk dat die trend zich gaat doorzetten en dat de nieuwste wetenschap de bevindingen van mijn boek zal blijven bevestigen. Die oude volkeren weten gewoon als geen ander wat gezond eten is, dus laten we daar in deze moderne maatschappij iets van leren.”

Nieuwsgierig naar meer? Bekijk dan hier de hele serie inclusief video’s.