Landgoed Luchtenburg is een prachtig stukje bewaarde historie in Ulvenhout, bestaande uit verschillende rijksmonumenten en omringd door zo’n 65 hectare grond. Sinds 2020 is het landgoed in het beheer van Pieter Dirven. Zijn biologische foodbedrijf de Smaakspecialist houdt er kantoor in de voormalige boerderij en de tiendschuur is omgevormd tot duurzame evenementenlocatie. Alle bedrijvigheden op het landgoed hebben een leefbare wereld als uitgangspunt. Ook het bijbehorende landschap van het landgoed is onder de loep genomen, zodat de natuur en biodiversiteit op het landgoed nog meer kunnen floreren. Naar aanleiding hiervan worden de landerijen en bossen momenteel gerevitaliseerd en omgevormd met duurzame natuurontwikkeling.
Het uitvoeringsprogramma dat o.a. samen met de provincie Noord-Brabant en Bosgroep Zuid Nederland voor Landgoed Luchtenburg tot stand is gekomen bestaat uit verschillende maatregelen. Samen zorgen ze o.a. voor een betere waterhuishouding, sterkere bestendigheid tegen klimaatveranderingen en meer biodiversiteit. Zo wordt er bijvoorbeeld kruiden- en bloemenrijk gras aangebracht op de landbouwgronden, worden sloten gedempt of opgehoogd en worden de bossen aangeplant met andere boomsoorten.
De kleinschaligheid van Landgoed Luchtenburg en de vele houtwallen dragen bij aan zowel het cultuur-historisch landschap als aan biodiversiteit. De bomen in en langs de weilanden zorgen voor natuurlijke bescherming, beschutting en voedsel, wat vogels en insecten ontzettend fijn vinden. Om de biodiversiteit verder te stimuleren wordt als onderdeel van het programma een gedeelte van de landbouwgrond omgezet in vochtig hooiland en kruiden- en faunarijk grasland. Peggy Albers, Projectleider bij Bosgroep Zuid Nederland, vertelt: “Vochtig hooiland staat onder invloed van het grondwater en draagt ontzettend bij aan de biodiversiteit. Bloemen zoals de Orchidee gedijen goed op dit type grasland en ook bij weidevogels is het geliefd. Het kruiden- en faunarijk grasland vormt vooral voor insecten een fijne habitat om te leven.” Daarnaast komt er een akker met strokenteelt, waarbij verschillende biologische gewassen in stroken naast elkaar komen te groeien. De strokenteelt zal ook een mooie educatieve functie gaan vervullen om bezoekers van Landgoed Luchtenburg over het belang van biologische voeding en biodiversiteit te vertellen.
Landgoed Luchtenburg ligt in een soort kom waar zich veel water verzamelt. Het watersysteem is nu zo ingericht dat het water snel wordt afgevoerd. Dit heeft echter als gevolg dat in de lente en zomer het grondwater snel laag staat. Door in de weilanden sloten te dempen, op te hogen of stuwingen aan te brengen wordt het grondwater op een natuurlijke manier omhoog gebracht en blijft het ook langer hoog staan. Het grondwater bevat belangrijke voedingsstoffen voor al het groen dat er groeit. Door de stroom te optimaliseren en het peil omhoog te brengen helpt dit verdroging, verarming en verzuring van de bodem tegen te gaan. Ook is grondwater tot aan het maaiveld vereist om vochtig hooiland te kunnen ontwikkelen. Het grasland wordt na de maatregelen een stuk natter, waarbij een deel van het jaar het water op het grasland zal staan. Toch is er ook oppervlaktewater verloren gegaan bij het dempen en verondiepen van de sloten. Daarom is er ter compensatie een tweetal poelen gegraven. Deze poelen zorgen voor open water in het gebied, wat waardevol is voor diverse fauna zoals de alpenwatersalamander. Zo is met elke keuze continu de optimale balans nagestreefd.
De ruim 32 hectare bos op Landgoed Luchtenburg is ooit door de mens aangeplant. Hierdoor bestaat het bos voornamelijk uit dennenbomen en is de biodiversiteit aan plant- en diersoorten erg beperkt. Om een flinke impuls te geven aan de biodiversiteit binnen de bossen worden er verschillende acties uitgevoerd. Peggy Albers: “De naalden van de dennenboom zijn slecht afbreekbaar en blijven nu als een dik pak op de grond liggen, waardoor er geen nutriënten vrijkomen voor de bodem en deze verzuurt. Op een verzuurde bodem blijft strooisel vervolgens ook weer langer liggen. Door bomen met makkelijk verteerbare bladeren aan te planten, zoals de Lindeboom, kan deze cirkel worden doorbroken.” Bovendien bestaat een gevarieerd bos uit een bepaalde gelaagdheid met kruiden, struikgewas en bomen. Een bos moet voldoende ruimte hebben om al deze soorten te kunnen laten floreren. “Door het uitdunnen van de bestaande bomen wordt de gezondheid van het bos versterkt. Dit bestaat uit het kappen van groepen bomen waardoor open plekken ontstaan en het uitdunnen van het bos waardoor de diktegroei van bomen gestimuleerd wordt en plek ontstaat voor de aanplant van die missende soorten. Deze maatregelen zijn we nu aan het uitvoeren,” aldus Peggy.
Afgelopen zomer heeft Landgoed Luchtenburg ook nog eens drie bijenvolken verwelkomt om zich hier op het landgoed te settelen. Hiervoor is een samenwerking aangegaan met de biodynamische Odin Imkerij. Er zijn drie bijenkasten geplaatst, met in elk een honingbijenvolk van zo’n 30.000 bijen. Op het landgoed kunnen de bijen goed gedijen, omdat er geen bestrijdingsmiddelen worden gebruikt en er veel ruimte is voor bloemen. Wereldwijd neemt het aantal bijen schrikbarend af. Door bijen de ruimte te geven op Landgoed Luchtenburg zorgen we ervoor dat het landschap natuurlijker wordt en dat het met alle insecten beter gaat. Bovendien wordt de honing niet voor consumptie weggehaald bij de bijen en blijft deze dienen als wintervoorraad voor de bijen zelf.
Alle maatregelen dragen op hun eigen manier bij aan grotere aantallen en diversiteit van soorten op het landgoed; van planten tot micro-organismen en zowel boven als onder de grond. De werkzaamheden zijn momenteel in een afrondende fase. De komende jaren kan het gebied zich met het juiste beheer op een zo natuurlijk mogelijke manier verder ontwikkelen en zullen de genomen maatregelen resulteren in een meer gebalanceerd, divers en weerbaar landschap. Pieter Dirven: “Ik ben er erg trots op dat we in samenwerking met de provincie Noord-Brabant en Bosgroep Zuid Nederland deze positieve impact op Landgoed Luchtenburg hebben kunnen realiseren. Het is een prachtig gebied, waar we ontzettend zuinig op moeten zijn. Met de uitvoering van dit project maken we de wereld weer een stukje leefbaarder.”
Bij het uitvoeringsprogramma op Landgoed Luchtenburg zijn verschillende partijen betrokken. Zo is de omvorming van de landbouwgrond en hydrologie mede tot stand gekomen door middel van financiering vanuit het Groen Ontwikkelfonds Brabant. De bosrevitalisatie is gedeeltelijk met financiële steun van de provincie Noord-Brabant gerealiseerd. De Bosgroep Zuid Nederland is verantwoordelijk voor de subsidieaanvragen en het opstellen en uitvoeren van het projectplan. Bosgroep Zuid Nederland is een coöperatie van en voor eigenaren van bos- en natuurterreinen en is onderdeel van de Bosgroepen. De Bosgroepen adviseren en ontzorgen bij het duurzaam beheer en de ontwikkeling van bos en natuur. Vanuit deze expertise zijn de diverse maatregelen op het landgoed uitgerold.